“Samenwerking en kennisdeling binnen de sector is onwijs belangrijk, omdat veel Nederlandse steden voor dezelfde complexe opgaven staan.”

Amsterdam heeft dus een nieuwe methodiek om verouderde kades in kaart te brengen voor renovatie en onderhoudswerk. Hoe zit dat precies?

Rick: “De gemeente Amsterdam is in 2019 gestart met het programma Bruggen en Kademuren. In eerste instantie om de bruggen en kademuren in slechte toestand in kaart te brengen, beoordelen en veiligheidsmaatregelen te treffen. In Amsterdam staan alleen al 1700 kademuren. Het is enorm tijdrovend om al die locaties één voor één te bezoeken, onderzoek uit te voeren om er vervolgens een rapport over te schrijven. De focus lag eerst op de 100 slechtste kademuren, inmiddels zijn wel 500 kademuren in kaart gebracht. Maar om een totaalbeeld te krijgen moest het anders. Mijn collega Rinske en ik bedachten een methode. Kademuren en bruggen kun je namelijk categoriseren in typologieën. Met een team hebben we onderzocht welke type constructies van kademuren allemaal voorkomen in Amsterdam. Aan de hand van het type constructie en de data van de 500 onderzochte kademuren, kunnen we beter inschatten welke kademuren het meest toe zijn aan groot onderhoud – en welke kademuren met renovatiewerk of functionele aanpassingen weer een lange tijd meekunnen. De resterende kademuren worden vernieuwd.”

De gemeente Den Haag was ook op zoek naar een nieuwe methodiek. Waarom waren jullie toe aan een nieuwe manier van werken?

Jelle: “De gemeente Den Haag heeft ongeveer 67 kilometer aan kadeconstructies, waarvan 20 kilometer op houten palen is gefundeerd. Daarnaast zijn er nog een groot aantal verkeersbruggen en andere bijzondere objecten. Sinds 2010 is het Meerjarenprogramma Kunstwerken (MJPK) opgesteld waarin de versterking, renovatie of vervanging is opgenomen. We staan onder flinke tijdsdruk om dit jaar tot een programmering te komen voor de periode 2026-2029. Daarom hebben wij de technische analyse en beoordelingsmethodiek onder de loep genomen. We beschouwden het gehele object namelijk als één, maar met behulp van de Amsterdamse methode hebben we de objecten kunnen beoordelen op verschillende componenten. Hierdoor heeft ons team in korte tijd duurzame en goed onderbouwde technische adviezen kunnen opstellen. Een mooi voorbeeld: de kademuur in de Binckhorst is via onze ‘oude’ methode beoordeeld om volledig te worden vervangen, maar als je de kademuur via de Amsterdamse methode op haar losse componenten beoordeelt, scoort alleen het ‘onderloopsheidscherm’ slecht en zijn de palen nog intact. Het project is bijgesteld naar renovatie, waarmee de kade weer minimaal 30 jaar vooruit kan.”

Je hebt de gemeente Amsterdam benaderd om cases en problematiek op te halen. Wat sprak je aan, aan de Amsterdamse methodiek? En hoe wist je dat zij hiermee bezig waren?

Jelle: “Er zijn hier in Den Haag een aantal collega’s die ervaringen uit Amsterdam hebben meegenomen. Daarnaast heb ik tijdens de PBK-conferentie in maart 2024 een presentatie bijgewoond waarin Rick de methodiek van Amsterdam toelichtte. Vanuit daar is het balletje gaan rollen en heb ik contact opgenomen. De grootte van de opgaven en de tijdsdruk zorgden ervoor dat we buiten onze comfortzone moesten gaan. Daarom was het heel fijn dat Amsterdam al zo ver was met een efficiëntere beoordelingsmethodiek voor kademuren en bruggen.”

Welke elementen heb je eigen gemaakt en toegespitst op de gemeente Den Haag?

Jelle: “Om de methodiek effectief toe te kunnen passen is het belangrijk de juiste data te hebben. Wij hebben een samenhangend geheel van inspectie en monitoringstechnieken opgesteld die binnen de gemeente Den Haag bekend is als het ‘Haags Kaasmodel’. Elke inspectie vormt een bescherming om gebreken en faalmechanismen tijdig te signaleren.

Amsterdam en Den Haag hebben vergelijkbare opgaven, maar de typologieën van constructies, toegepaste materialen en bodemopbouw verschillen. We hebben in Den Haag een aantal constructies die niet of nauwelijks voorkomen in Amsterdam. Hiermee wordt de methodiek van Amsterdam aangevuld met onze data, zodat deze steeds beter toepasbaar is voor andere gemeenten en organisaties. 

Er zijn met de nieuwe methodiek ook gevallen waar we niet duidelijk kunnen stellen of een kademuur of brug daadwerkelijk in aanmerking komt voor renovatie of vervanging. De onderzoeksresultaten zijn dan nog open voor interpretatie. Voor zulke gevallen hebben we bedacht om de functie van de kademuur of brug aan te passen. Dat noemen we functieherwaardering. Bijvoorbeeld door de verkeersbelasting te verlagen, mits dat mogelijk is voor de invulling van de openbare ruimte.”

Hoe kijk jij naar het proces die de gemeente Den Haag heeft doorlopen?

Rick: “Amsterdam en Den Haag hebben vergelijkbare programma’s met vergelijkbare doelstellingen. Het was verfrissend dat Jelle mij actief benaderde om te vragen hoe wij het aanpakken. Onze nieuwe methodiek staat nog niet in een werkproces, norm of richtlijn beschreven. Het is experimenteren. Door erover te vertellen, borrelde er bij Jelle ook weer allemaal ideeën op. Inmiddels kijkt Den Haag ook naar de verschillende typologieën voor kademuren. Dat is ontzettend leuk en motiverend om te zien.”

De methodiek gaat nu ook toegepast worden andere steden, zoals de gemeente Utrecht. Kun je daar meer over vertellen?

Rick: “We willen dat gaan vormgeven middels een werkgroep binnen de City Deal Tijdloze Grachten – waar zowel de gemeente Amsterdam en Den Haag partners in zijn. Via de City Deal werken we reeds samen in een werkgroep over monitoring (meer informatie onder bestanden) en dit bevalt goed. Middels een werkgroep gericht op de Areaalbenadering kunnen we ervoor zorgen dat elke gemeente ervoor kiest om dezelfde typologie voor kademuren en bruggen te hanteren, kunnen we straks data uit heel Nederland vergelijken.”

Wat kan Amsterdam met de input van deelnemende gemeente binnen de City Deal?

Rick: “Amsterdam heeft veel kademuren met metselwerk. De data over de conditie van metselwerkmuren in Amsterdam kan gebruikt worden door andere steden om de staat te vergelijken. Andersom hebben andere steden weer expertises op andere type assets, in dit geval zou Amsterdam deze resultaten kunnen gebruiken. Het is daarbij belangrijk dat we deze data op een gestroomlijnde manier aan elkaar kunnen overbrengen.”